یکی از راه‌های کسب درآمد دولت‌ها برای تأمین مخارج کشورداری اخذ مالیات از شهروندان و مقیمان آن کشور می‌باشد. هر کشور با توجه به شرایط حاکمیتی خود تصمیمات و رویه‌های ویژه‌ای جهت تعیین منابع مشمول مالیات و دریافت آن از شهروندان خود اتخاذ می‌نماید. در ایران مالیات‌ها به دو دسته عمده مالیاتهای مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شوند. قانون مالیاتهای مستقیم و قانون ارزش افزوده جهت تعیین و تبیین منابع مالیات تصویب شده‌اند در حالیکه قانون جدید پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان در مهرماه سال 1398 بعنوان بستری جهت اجرای قانون ارزش افزوده دائمی در حال حاضر و اجرای مالیات بر عایدی سرمایه و مجموع درآمد اشخاص حقیقی در آینده‌ای نزدیک، و همچنین بستری برای نیل به سمت الکترونیکی شدن اظهارنامه های عملکرد مصوب شده است. این قانون در راستای تحقق استقرار ساختار مالیاتی هوشمند و عادلانه جهت وصول بهینه و سیستماتیمک و الکترونیکی درآمدهای مالیاتی دولت که از عوامل مهم توسعه و تقویت کشورداری کارآمد می‌باشد تصویب شده است.
فهرست مطالب
- معرفی قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان
- تاریخچه تصویب قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مؤدیان
- هدف اجرای قانون سامانه مودیان
- مشمولین اجرای قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان
- تکالیف مشمولین مودیان
- تسهیلات قانون برای مؤدیان
- فراخوان مشمولین اجرای قانون سامانه مودیان
- لایحه تسهیل اجرای قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان
- سوالات متداول
معرفی قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان
در دو دهه اخیر قانون‌گذاران قوانین مختلفی را جهت مکلف کردن مودیان حقوقی و حقیقی جهت اظهار و ثبت اطلاعات معاملات تجاری و اقتصادی خود تصویب نموده‌اند که متعاقبا ابزار ثبت این اطلاعات را نیز در اختیار مودیان قرار دادند، سامانه‌هایی مانند سامانه ارسال گزارش معاملات فصلی در راستای اجرای ماده 169 قانون مالیات های مستقیم، سامانه ارسال اظهارنامه ارزش افزوده و ... همگی ابزاری بودند جهت شفاف‌سازی اطلاعات معاملات و جلوگیری از فرار مالیاتی برخی از مودیان که منجر به تضییع حقوق مودیانی که بالاترین سطح تمکین و شفافیت مالیاتی را دارند می‌شود و نهایتا کمک به اجرای عدالت مالیاتی و اخذ مالیات منصفانه از مودیان و وصول بهینه و کارآمد مالیات که نهایتا هم زمان رضایت دولت و مودیان را تحصیل میکند. از جمله ابزارها و ظرفیت های موثر قانونی در این زمینه قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مؤدیان است.
مهم ترین المان برای تحقق اهداف نظام پایانه های فروشگاهی و سامانه مؤدیان، استفاده از یک سامانه یکپارچه در سطح کشور می‌باشد که شاید بتوان از آن بعنوان یک دفتر کل فروش مشترک نام برد با قابلیتهایی در زمینه تبادل مؤثر اطلاعات میان مؤدیان و سازمان امور مالیاتی کشور. این سامانه تحت عنوان سامانه مؤدیان و مطابق متن قانون در قالب مرجع نهایی ثبت، صدور و استعلام صورتحسابهای الکترونیکی مؤدیان معرفی شده است که یکی از ارکان هوشمندسازی فرآیندابراز، تشخیص و اخذ مالیات می باشد. سامانه مؤدیان از چندین زیرسامانه اصلی و فرعی تشکیل شده که این زیرسامانه ها در یک قالب یکپارچه الزامات و کارکردهای مورد نیاز سازمان امور مالیاتی کشور و مؤدیان را در زمینه هایی چون ثبت نام و عضویت، جمع آوری اطلاعات و محاسبه مالیات، ارتقا ء ارائه خدمات الکترونیکی و تسهیل تعامل مؤدیان با سازمان فراهم آورده است.
تاریخچه تصویب قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مؤدیان
ایجاد بستری جهت شفافیت در فعالیتهای اقتصادی و معاملات تجاری مودیان آثار بسیار مهمی از جمله نظام مالیاتی الکترونیکی، جلوگیری از فرار مالیاتی ،حذف تشخیص مالیات علی الرأس و تشخیص مالیات برآوردی، پرداخت مالیات منطبق با درآمد و با رویکرد برابر و همچنین تکریم مؤدیان مالیاتی و افزایش رضایت آنها را در پی خواهد داشت. با عنایت به اهمیت این موضوع، قانون گذاران این عرصه با تأکید بر ضرورت مالیات ستانی مبتنی بر اطلاعات شفاف و قابل استناد و بهره گیری از ابزارهای ثبت معاملات و سامانه های اطلاعاتی، برای جلوگیری از فرار مالیاتی و رفتار منصفانه با حذف تبعیض و تشخیص مالیات فعالان اقتصادی بر مبنای اطلاعات موثق و قابل اعتماد مالی بوده اند. از این روی در دو دهه اخیر در قوانین متعددی، مؤدیان مالیاتی حقوقی مکلف به انجام وظایف متعدد برای صدور اسناد معاملات و ثبت اطلاعات آن در سامانه های مالیاتی بوده اند در حالیکه اطلاعات معاملات و فروشی که توسط اشخاص حقیقی به مصرف کنندگان نهایی در نظام اقتصادی کشور صورت میگرفت که به نسبت تعداد فراوانی بالایی را شامل میشد ، فاقد چهارچوب مناسب جهت صدور اسناد و یا ارسال اطلاعات سمت سازمان امور مالیاتی بودند از این رو اطلاعات شفافی از فهرست معاملات و یا مبالغ مبادله شده جهت تشخیص صحیح و عادلانه مالیات در اختیار سازمان امورمالیاتی قرار نمی‌گرفت. در سنوات گذشته جهت سازماندهی و دستیابی به اطلاعات مبادلات اشخاص حقیقی که در اصل مویرگ های اقتصادی کشور و انتهای زنجیره اقتصادی هستند و وصول مالیات عادلانه از این مودیان، ابتدا مکلف به استفاده از صندوق مکانیزه فروش شدند که سیر این قوانین از اصلاحیه قانون نظام صنفی مصوب سال 1382 آغازشد و بر اساس ماده71 این قانون، وظیفه استقرار سامانه صندوق مکانیزه فروش به اتاق اصناف واگذار گردید. پس از ناکامی نظام صنفی در اجرای این پروژه، وزارت بازرگانی وقت به موجب 121 قانون برنامه پنجم توسعه، مکلف گردید با هماهنگی سازمان امور مالیاتی و شورای اصناف کشور تا پایان سال دوم برنامه، سامانه صندوق مکانیزه فروش را پیاده سازی نماید که متاسفانه این امر نیز محقق نشد. پس از آن طی اصلاحیه قانون مالیات های مستقیم مصوب سال 1394 و به موجب ماده 169 این قانون، سازمان امور مالیاتی مکلف به پیاده سازی سامانه صندوق مکانیزه فروش شد و مؤدیان موظف شدند برای ثبت معاملات کالاها و خدمات خود از سامانه صندوق فروش و تجهیزات مشابه استفاده کنند و برای انجام معاملات خود ضمن صدور صورتحساب، شماره اقتصادی خود و طرف معامله را در صورتحسابها، قراردادها و سایر اسناد مشابه درج و فهرست معاملات خود را به سازمان امور مالیاتی کشور ارائه کنند.
هدف اجرای قانون سامانه مودیان و پایانه های فروشگاهی
هدف از اجرای آن شفافیت اقتصادی، پرداخت مالیات منصفانه و منطبق با رویدادهای مالی واقعی، حذف تبعیض در اخذ مالیات، نهادینه شدن عدالت و رعایت انصاف و همچنین مبارزه با فرار مالیاتی عنوان شده است. این قانون بدواً با تمرکز بر مالیات بر ارزش افزوده، صاحبان مشاغل صنفی و غیر صنفی و اشخاص حقوقی را مکلف به عضویت در سامانه مؤدیان و صدور و ثبت صورتحسابهای الکترونیکی فروش کالا و خدمات در سامانه مزبور، نموده است.
مشمولین اجرای قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان
این قانون کلیه اشخاص حقوقی و حقیقی را در قالب مصرف کنندگان نهایی و فعالان اقتصادی مشمول مالیات بر درآمد و مالیات بر ارزش افزوده که در بخش های تولید و توزیع کالا و خدمات اشتغال دارند در بر میگیرد. اشخاص مشمول عبارتند از کلیه صاحبان مشاغل (اعم از صنفی و غیر صنفی (و اشخاص حقوقی (موضوع فصلهای چهارم و پنجم باب سوم قانون مالیاتهای مستقیم مصوب سال 1366 ) همچنین به موجب ماده 12 قانون مالیات بر ارزش افزوده دائمی مصوب سال 1400 حتی عرضه کنندگان کالاها و خدمات که به موجب هر یک از قوانین مالیاتی از مالیات و عوارض مالیات بر ارزش افزوده معاف میباشند و همچنین فعالان اقتصادی مستقر در مناطق آزاد تجاری-صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی که حجم معاملات سالانه آنها از مبلغی که به پیشنهاد سازمان و به تایید هیأت وزیران می رسد، بیشتر باشد مکلف به ثبت نام و عضویت درسامانه مؤدیان و ثبت صورتحساب الکترونیکی مربوط به معاملات فروش خود در سامانه مؤدیان هستند. شایان ذکر است ، به موجب احکام طرح مالیات بر عایدی سرمایه که در 12 اردیبهشت ماه سال 1402 در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید، دامنه شمول قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مؤدیان در برگیرنده اشخاص تجاری (شامل کلیه اشخاص حقیقی ایرانی و اشخاص حقیقی غیر ایرانی مقیم ایران که دارای هرگونه فعالیت اقتصادی از قبیل فعالیتهای تولیدی، خدماتی، بازرگانی و سایر فعالیتهای اقتصادی صاحبان حِرف، کسب وکارها و مشاغل می باشند و همچنین کلیه اشخاص حقوقی ایرانی دارای فعالیت های انتفاعی یا غیرانتفاعی و کلیه اشخاص حقوقی غیر ایرانی مقیم خارج از ایرا ن که در ایرا ن دارای شعبه، نمایندگی یا کارگزاری هستند) و اشخاص غیرتجاری ( شامل کلیه اشخاص دارای شماره ملی یا شماره اختصاصی اشخاص خارجی) خواهد بود. فهرست مؤدیانی که به دلیل ارائه کالاها و خدمات معاف از مالیات بر ارزش افزوده و نیز ماهیت کسب و کار خود امکان عضویت در سامانه مؤدیان و صدور صورتحساب الکترونیکی را ندارند حداکثر تا پایان دی ماه هرسال برای عملکرد سال بعد توسط سازمان امور مالیاتی کشور اعلام خواهد شد. این فهرست هر ساله به پیشنهاد وزیر امور اقتصادی و دارایی و پس از تصویب هیأت وزیران نهایی و اعلام خواهد شد.
تکالیف مشمولین
در جهت اجرای پایانه های فروشگاهی و سامانه مؤدیان تکالیف معین قانونی برای مؤدیان هم در راستای اجرای پایانه های فروشگاهی و سامانه مؤدیان و هم در چارچوب قانون مالیات بر ارزش افزوده در نظر گرفته شده است.
در وهله اول مؤدی موظف به ثبت نام و عضویت در سامانه مؤدیان است که در حال حاضر سازمان امور مالیاتی کشور، امکان عضویت مؤدیان را در این سامانه و ایجاد کارپوشه تجاری برای آنها به شکلی سیستمی فراهم کرده و برای کلیه مؤدیانی که نسبت به تکمیل ثبت نام خود در نظام مالیاتی کشور اقدام نموده اند، در سامانه مؤدیان ثبت نام کرده و به آنها کارپوشه تجاری تخصیص داده است.
از دیگر وظایف مؤدیان در اجرای قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مؤدیان به ویژه در بخش خرده فروشی هایی که کالا و خدمت را به مصرف کننده نهایی میفروشند، تهیه پایانه های فروشگاهی و استفاده از آنها برای صدور صورتحساب الکترونیکی و ثبت نهایی اطلاعات این صورتحساب ها در سامانه مؤدیان است. ضمناً سایر مؤدیان مشمول نیز باید نسبت به بروزرسانی سیستم های فروش خود برای صدور و ثبت صورتحساب الکترونیکی در سامانه مؤدیان حسب استانداردهای اعلامی سازمان امور مالیاتی کشور اقدام کنند.
تسهیلات قانون برای مؤدیان
قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مؤدیان مزایا و مشوق های قابل توجهی را برای مؤدیان و آحاد جامعه به عنوان مصرف کنندگان نهائی در نظر گرفته است.تأکید بر اصل اعتماد به اظهارات مؤدیان مالیاتی؛ حذف تکالیف موضوع ماده 169 قانون مالیاتهای مستقیم؛ ارائه پاداش همکاری نقدی به صاحبان مشاغل؛ پذیرش اظهارنامه مالیات بر عملکرد بدون رسیدگی ؛ حذف تکلیف در خصوص ارائه دفاتر یا اسناد و مدارک موضوع قوانین مالیاتی؛ بخشودگی جرایم متعلقه مالیات بر ارزش افزوده سا لهای 1396 و قبل از آن.فراخوان مشمولین اجرای قانون سامانه مودیان و پایانه های فروشگاهی توسط سازمان امورمالیاتی
از ابتدای آبانماه سال 1401 شرکتهای پذیرفته شده در بورس
از ابتدای دی ماه سال 1401 شرکتهای دولتی
از ابتدای سال 1402 تمامی شرکتها و اشخاص حقوقی
از ابتدای تیرماه 1402 اشخاص حقیقی گروه اول
از ابتدای مهرماه 1402 اشخاص حقیقی گروه دوم و سوم
لایحه تسهیل اجرای قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان
اهم موارد تصویب شده در لایحه تسهیل:- تسهیل تکلیف مودیان در اجرای قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان
- کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس و فرابورس، شرکتهای دولتی و سایر دستگاه‌های اجرائی مشمول ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری و اشخاص حقوقی به جز اشخاص حقوقی موضوع ماده (16) قانون مالیات بر ارزش افزوده از تاریخ 01/07/1402؛
- کلیه اشخاص باقی‌مانده از تاریخ 01/10/1402
- دستگاه کارت خوان به مثابه پایانه فروشگاهی
سوالات متداول
چرا باید درسامانه مودیان ثبت نام کنیم؟
ثبت نام و ارسال صورتحساب در سامانه مودیان برای مشمولین یک تکلیف است که عدم اجرای آن منجر به جرایم مالیاتی میگردد
قانون پایانه های فروشگاهی از کی شروع شد؟
سیر این قوانین از اصلاحیه قانون نظام صنفی مصوب سال 1382 آغازشد و بر اساس ماده71 این قانون، وظیفه استقرار سامانه صندوق مکانیزه فروش به اتاق اصناف واگذار گردید
ماده 169 چیست و چطوری پدید آمد؟
طی اصلاحیه قانون مالیات های مستقیم مصوب سال 1394 و به موجب ماده 169این قانون، سازمان امور مالیاتی مکلف به پیاده سازی سامانه صندوق مکانیزه فروش شد و مؤدیان موظف شدند برای ثبت معاملات کالاها و خدمات خود از سامانه صندوق فروش و تجهیزات مشابه استفاده کنند و برای انجام معاملات خود ضمن صدور صورتحساب، شماره اقتصادی خود و طرف معامله را در صورتحسابها، قراردادها و سایر اسناد مشابه درج و فهرست معاملات خود را به سازمان امور مالیاتی کشور ارائه کنند.
طرح مالیات بر عایدی سرمایه چیست؟
به موجب احکام طرح مالیات بر عایدی سرمایه که در 12 اردیبهشت ماه سال 1402 در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید، دامنه شمول قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مؤدیان در برگیرنده اشخاص تجاری و اشخاص غیرتجاری) خواهد بود. فهرست مؤدیانی که به دلیل ارائه کالاها و خدمات معاف از مالیات بر ارزش افزوده و نیز ماهیت کسب و کار خود امکان عضویت در سامانه مؤدیان و صدور صورتحساب الکترونیکی را ندارند حداکثر تا پایان دی ماه هرسال برای عملکرد سال بعد توسط سازمان امور مالیاتی کشور اعلام خواهد شد. این فهرست هر ساله به پیشنهاد وزیر امور اقتصادی و دارایی و پس از تصویب هیأت وزیران نهایی و اعلام خواهد شد.
